Kỹ thuáºt trồng nhãn
Thứ năm, 14/5/2009 07:00
1. Khà háºu:
Nhiệt Ä‘á»™ thÃch hợp cho nhãn sinh trưởng và phát triển là từ 21-27oC; mùa hoa nở cần nhiệt Ä‘á»™ cao 25-31oC; Mùa Äông cần má»™t thá»i gian nhiệt Ä‘á»™ thấp để phân hóa mầm hoa. Nhãn là cây Æ°a trảng, nếu bị rợp cây cho Ãt trái, chỉ những cà nh nháºn đầy đủ ánh nắng má»›i cho trái tốt.
2. Äất Ä‘ai:
Nhãn có tÃnh thÃch ứng rá»™ng, có thể trồng trên nhiá»u loại đất từ vùng nÆ°á»›c ngá»t quanh năm đến vùng nhiá»…m mặn. Tuy nhiên, đất trồng nhãn thÃch hợp nhất là đất cát, cát pha, cát giồng, đất cồn và phù sa ven sông, đất có Ä‘á»™ pH từ 5-7. Nhãn không thÃch hợp trên đất sét nặng.
3. Thá»i vụ:
Nếu có đủ nÆ°á»›c tÆ°á»›i thì nên trồng và o cuối mùa mÆ°a, khoảng tháng 10-11dÆ°Æ¡ng lịch vì mùa nắng cây có đầy đủ ánh sáng sẽ phát triển tốt hÆ¡n. Nếu trồng và o mùa mÆ°a, khoảng tháng 5-6 dÆ°Æ¡ng lịch thì cần chú ý thoát nÆ°á»›c vì nếu mÆ°a nhiá»u thì đất sẽ bị lèn...nhãn bị chết do nghẹt rá»….
4. Giống:
- Nhãn tiêu da bò: Có các giống nhÆ° tiêu huế, tiêu lá bầu, tiêu Ä‘Æ°á»ng ... là những giống nhãn Ä‘ang được nhà vÆ°á»n Æ°a chuá»™ng do có nhiá»u Æ°u Ä‘iểm nhÆ° cây phát triển nhanh, năng suất cao, dá»… xá» lý ra hoa trái vụ, 2 năm có thể cho 3 vụ trái. Trái chÃn có mà u da bò, cÆ¡m khá dà y hÆ¡i dai, Ãt nÆ°á»›c, ngá»t vừa, Ãt mùi thÆ¡m.
- Nhãn long: Là giống nhãn dá»… trồng, cho năng suất cao, má»—i năm cho 2 vụ trái; nhÆ°ng phẩm chất không cao, không được Æ°a chuá»™ng do hạt to, cÆ¡m má»ng, nhiá»u nÆ°á»›c...
- Nhãn giồng da bò: Trồng chủ yếu ở những vùng đất cát giồng, là giống nhãn có phẩm chất khá ngon, cơm ráo, dà y cơm. Nhãn giồng mỗi năm chỉ cho 1 vụ trái nên năng suất không cao.
- Nhãn xuồng cơm và ng được bà con khá ưa chuộng do rất dà y cơm, trái to nhưng năng suất cũng không cao.
Ngoà i ra còn có các giống nhãn khác nhÆ° Super, nhãn hồng, thái long tiêu, Dona, HÆ°ng Yên, Nhãn lồng, nhãn Ä‘Æ°á»ng phèn, nhãn nÆ°á»›c, nhãn VÄ©nh Châu... Giống nháºp ná»™i: Äại Ô Viên, nhãn Thạch Hiệp (Trung Quốc)...
5. Nhân giống:
- Gieo hạt: (chủ yếu để là m gốc ghép) Hạt lấy vá» cần xá» lý gieo ngay. Ngâm hạt ná»a ngà y, vá»›t ra, ngâm và o nÆ°á»›c vôi trong, sau 2-3 giá» vá»›t ra, ủ và o đất cát ẩm 2-4 ngà y. Khi ngâm hạt nhú ra Ä‘em gieo.
- Chiết cà nh: Là phÆ°Æ¡ng pháp nhân giống phổ biến nhất vì cây chiết có nhiá»u Æ°u Ä‘iểm nhÆ° mau cho trái, cây con giữ được đặc tÃnh tốt của cây mẹ, có bá»™ rá»… ăn cạn nên thÃch hợp vá»›i vùng đất có má»±c thủy cấp cao nhÆ° ở Äồng Bằng Sông Cá»u Long. Tuy nhiên, cây chiết cÅ©ng có mặt hạn chế là cây mau già , dá»… bị đổ ngã nếu bị gió bão vì bá»™ rá»… ăn cạn, phÆ°Æ¡ng pháp nà y có hệ số nhân giống thấp ...; Cách chiết cà nh: Chá»n cây mẹ có năng suất cao, ổn định, có phẩm chất tốt, Ãt sâu bệnh. Chá»n cà nh bánh tẻ (tiếp giáp phần già và phần non), không sâu bệnh từ ná»a tán cây trở lên ngá»n. Nếu chá»n cà nh trong tán cây, cà nh vượt, thì sẽ lâu ra rá»…, cây con khi Ä‘em Ä‘i trồng sẽ cháºm phát triển. Dùng dao bén khoanh vá» Ä‘oạn cà nh định chiết, bá» rá»™ng vết khoanh 1-2cm, cách ngá»n cà nh 0,5-1m tùy theo giống. Äối vá»›i giống sinh trưởng mạnh thì chiết cà nh nhá», ngắn, còn giống sinh trưởng cháºm thì chiết cà nh lá»›n hÆ¡n. Bóc hết vá» Ä‘oạn cà nh vừa khoanh, cạo sạch rồi dùng lá nhãn hoặc nylon quấn kÃn Ä‘oạn khoanh lại, má»™t tuần sau lấy nylon ra và bó bầu. Bầu đất có thể là m bằng rÆ¡m trá»™n bùn non hoặc rá»… lục bình, bá»™t xÆ¡ dừa, tro trấu trá»™n phân mục... Trong mùa mÆ°a, dùng mụn xÆ¡ dừa có lợi thế là lâu mục và không quá ẩm thÃch hợp cho rá»… phát triển. Sau 2-2,5 tháng kể từ khi bó bầu ta thấy rá»… má»c ra, khi rá»… có mà u và ng nâu là có thể cắt xuống giâm trong bầu đất hoặc giá» tre, 15-30 ngà y sau cây con sẽ ra Ä‘á»t non trở lại. Äợi đến khi Ä‘á»t nà y già đi má»›i Ä‘em trồng. Bầu đất để giâm cây con nên trá»™n vá»›i mụn xÆ¡ dừa, má»™t Ãt phân chuồng hoai mục giúp cây mau bén rá»…. Cà nh chiết trÆ°á»›c khi vô bầu đất nên được cắt bá»›t lá, má»—i cà nh chỉ chừa 2-3 cặp lá chét.
- Tháp bo: Äây là phÆ°Æ¡ng pháp Ä‘ang được nông dân sá» dụng để cải tạo những vÆ°á»n nhãn cÅ©. ThÆ°á»ng tháp bo nhãn tiêu da bò hoặc nhãn xuồng lên gốc long nhãn, sau khi xác định việc tháp bo đã thà nh công thì tiến hà nh cắt bá» toà n bá»™ tán cây nhãn long phÃa trên chá»— tháp. Cây nhãn long 1-2 năm tuổi thì có thể tháp trá»±c tiếp lên gốc, cây lá»›n hÆ¡n thì tháp lên cà nh, nhÆ°ng không nên tháp ở vị trà cao và cà nh lá»›n vì dá»… bị tét, gãy nhánh sau nà y. Äối vá»›i gốc nhãn già thì cÆ°a gốc để cây má»c tược non, khi các tược nà y già thì tháp bo lên được. Cà nh phát triển từ bo được tháp sẽ tăng trưởng nhanh gấp 2-3 lần so vá»›i trồng bằng cây con.
6. Kỹ thuáºt trồng:
- Chuẩn bị đất trồng: Bá»™ rá»… nhãn chịu nÆ°á»›c kém, nếu bị ngáºp trong thá»i gian dà i sẽ bị thối rá»…, chết cây. Do đó, muốn trồng nhãn cần chú ý đến việc bá» bao, cống bá»ng thoát nÆ°á»›c cho nhãn trong mùa mÆ°a lÅ©. Nên trồng nhãn trên mô đất, mô đất đắp thà nh hình tròn rá»™ng 60-80cm, cao 50-70cm. Äất trong mô trá»™n vá»›i 10-15kg phân chuồng hoai, tro trấu, 0,5kg phân lân và nên chuẩn bị mô từ 15-30 ngà y trÆ°á»›c khi trồng. Do đất ở ÄBSCL thấp nên trồng cây ăn trái phải Ä‘Ã o mÆ°Æ¡ng, lên liếp. Tùy theo Ä‘á»™ cao của vÆ°á»n mà đà o mÆ°Æ¡ng sâu hay cạn, liếp rá»™ng hay hẹp. ThÆ°á»ng liếp rá»™ng 8m, mÆ°Æ¡ng rá»™ng 3-4 m, sâu 1-2 m.
- Khoảng cách trồng tùy thuá»™c và o đất Ä‘ai và mô hình trồng, có thể chá»n khoảng cách thÃch hợp là 6x5m, 6x6m, tÆ°Æ¡ng Ä‘Æ°Æ¡ng khoảng 300-350cây/ha. Trong những năm đầu, khi cây chÆ°a giao tán, có thể trồng xen những cây ngắn ngà y nhÆ° rau, Ä‘áºu, Ä‘u đủ... Cách trồng: Khoét lá»— trên mô vừa vá»›i bầu cây con, nhẹ nhà ng xé bá» bá»c nylon rồi đặt bầu cây và o lá»— sao cho cổ rá»… bằng hoặc thấp hÆ¡n mặt đất 2-3cm, lấp đất lại vừa khuất mặt bầu, ém đất xung quanh gốc, cắm cá»c để buá»™c cây con và o (để tránh rá»… bị lung lay dá»… là m đứt rá»…, cây con phát triển kém, nếu đứt nhiá»u rá»…, cây sẽ chết) và tÆ°á»›i đẫm nÆ°á»›c, sau đó thÆ°á»ng xuyên giữ ẩm cho cây.
7. Chăm sóc:
- Äắp mô, bồi liếp: Trong 2 năm đầu, hà ng năm cần đắp thêm đất khô và o chân mô, giúp mô cao hÆ¡n, rá»™ng hÆ¡n. Tá»›i năm thứ 3 trở Ä‘i, hà ng năm nên vét bùn non ở đáy mÆ°Æ¡ng bồi thêm má»™t lá»›p má»ng 2-3cm ngay sau khi là m gốc, bón phân, nếu trồng nhãn trên đất thịt pha sét thì hà ng năm nên bón thêm phân hữu cÆ¡ giúp đất thông thoáng hÆ¡n, tạo Ä‘iá»u kiện tốt cho bá»™ rá»… phát triển.
- Là m cá», xá»›i xáo: Cần thÆ°á»ng xuyên là m cỠđể tránh cạnh tranh dinh dưỡng, hạn chế sá»± cÆ° trú, xâm nháºp của sâu bệnh gây hại. Kết hợp xá»›i xáo đất giúp đất thông thoáng nhằm giúp bá»™ rể tăng cÆ°á»ng trao đổi chất, không dùng cuốc lưỡi và không xá»›i sâu vì là m tổn thÆ°Æ¡ng bá»™ rá»…. Tuyệt đối không diệt cá» bằng các hóa chất trong vÆ°á»n nhãn nói riêng và vÆ°á»n cây ăn trái nói chung.
- TÆ°á»›i, tiêu nÆ°á»›c: Nhãn rất cần nÆ°á»›c, nếu được tÆ°á»›i đầy đủ nhãn sẽ phát triển nhanh, ra hoa, kết trái tốt. NhÆ°ng nhãn là cây chịu úng kém nên cần có hệ thống thoát nÆ°á»›c trong mùa mÆ°a. Äối vá»›i những vÆ°á»n có nguy cÆ¡ bị ngáºp trong mùa mÆ°a lÅ© thì nên có hệ thống bá» bao vững chắc, kịp thá»i bÆ¡m nÆ°á»›c ra khá»i vÆ°á»n khi cần thiết.
- Tỉa cà nh, tạo tán: Sau thu hoạch cần tiến hà nh tỉa bá» những cà nh sâu bệnh, cà nh bị che khuất trong tán cây, cà nh vượt ... đồng thá»i bấm tỉa những cà nh vừa được thu trái để giúp cây ra tược non đồng loạt.
- Äối vá»›i cây ra quả cách năm: Cây ra quả cách năm có nhiá»u lý do: Do chế Ä‘á»™ dinh dưỡng, thá»i tiết, má»™t số Ãt do đặc tÃnh giống. Những cây nà y thÆ°á»ng xuyên không ra hoa, hoặc ra hoa rất nhiá»u nhÆ°ng không Ä‘áºu quả, nên chặt bá» thay bằng nhãn ghép hoặc cải tạo bằng những giống đã được chá»n lá»c. Äối Vá»›i những cây do chế Ä‘á»™ dinh dưỡng sẽ có hai trÆ°á»ng hợp xảy ra hoặc thừa hoặc thiếu. Cần quan sát kỹ mức Ä‘á»™ sinh trưởng để có biện pháp chăm sóc hợp lý.
+ Cây thừa dinh dưỡng có biểu hiện cà nh lá quá xanh tốt, lá to xanh má»m, má»ng. Äây là hiện tượng cây bị lốp. Cách xá» lý: Biện pháp 1: Từ tháng 10-11 dÆ°Æ¡ng lịch hà ng năm ngắt tất cả các đầu cà nh khoảng 2-3 lá búp để triệt tiêu chồi dinh dưỡng gây tức nhá»±a, đồng thá»i kÃch thÃch cây ra kÃch tố sinh sản và nếu thá»i tiết thuáºn lợi năm sau cây ra hoa, quả tốt. Biện pháp thứ 2: Khi quan sát thấy cây ra lá»™c đông và o cuối tháng 10 đầu tháng 11 má»›i nhú ra 1cm tiến hà nh Ä‘Ã o rãnh xung quanh gốc cây theo chiá»u rá»™ng tán sâu 30-40 cm, rá»™ng 15cm, để phÆ¡i 1 tuần không tÆ°á»›i nÆ°á»›c lá»™c sẽ tá»± thui Ä‘i.
+ TrÆ°á»ng hợp thiếu dinh dưỡng: Äối vá»›i cây quá xấu, đất cằn cá»—i không có khả năng ra hoa, kết quả cần bổ sung dinh dưỡng đặc biệt là Kali và lân trá»™n thêm tro bếp bón Ä‘á»u quanh gốc, cần xá»›i xáo từ gốc đến hết chiá»u rá»™ng tán lá rồi má»›i rải phân lên đó. Sau đó bồi má»™t lá»›p bùn má»ng để giữ ẩm. Khi bùn dạn chân chim tiến hà nh tÆ°á»›i nhá» rá»…, dùng nÆ°á»›c phân chuồng hoặc nÆ°á»›c tiểu và phân NPK khoảng 2kg hoà lẫn tÆ°á»›i Ä‘á»u lên mặt bùn.
- Äối vá»›i những cây khi thấy chất lượng quả kém dần thì dùng phân bón lá phun lên lá và o thá»i kỳ ra lá»™c non, kết hợp bón xung quanh gốc bằng tro bếp + NPK theo chiá»u rá»™ng tán ở Ä‘á»™ sâu 1-3 cm.
8. Bón phân:
- Tá»· lệ và liá»u lượng phân bón: Äể vÆ°á»n nhãn cho năng suất cao, phẩm chất quả tốt, cần cung cấp má»™t lượng phân bón đầy đủ và vá»›i tá»· lệ các chủng loại phân bón phù hợp. Tá»· lệ các loại phân NPK sá» dụng cho hiệu quả tốt nhất đối vá»›i nhãn là 1:0,5:1 hoặc 1:1:2. Tùy theo Ä‘á»™ tuổi, hiện trạng sinh trưởng của cây, sản lượng quả cho thu hoạch của năm trÆ°á»›c để xác định liá»u lượng bón cho thÃch hợp. Vá»›i vÆ°á»n nhãn nhiá»u năm tuổi, cứ cho 100kg quả tÆ°Æ¡i/năm thì có thể bón vá»›i lượng phân 2kg N + 1kg P2O5 + 2kg K2O (tÆ°Æ¡ng Ä‘Æ°Æ¡ng vá»›i 4,2kg Urê + 5,5kg Supe lân + 4kg Cloruakali).
- Thá»i kỳ bón: Có thể phụ thuá»™c và o Ä‘á»™ tuổi của cây mà bón nhiá»u lần hay Ãt lần, tốt nhất là chia là m 4 lần bón trong má»™t năm.
+ Lần 1: Bón sau khi thu hoạch quả, và o tháng 8 đến tháng 9. Lần bón nà y nhằm phục hồi cho cây sau thu hoạch, thúc đẩy cà nh mùa Thu và coi đây là lần bón cơ bản trong năm. Ở lần nà y, bón toà n bộ phân chuồng, 80% lượng phân lân, 30% lượng phân đạm và 30% lượng phân kali.
+ Lần 2: Bón và o đầu tháng 2, khi cây phân hóa mầm hoa. Lần bón nà y nhằm thúc hoa và nuôi lộc Xuân. SỠdụng 30% lượng phân đạm, 20% lượng phân lân và 30% lượng phân kali.
+ Lần 3: Bón và o cuối tháng 3 đến đầu tháng 4 nhằm là m cho chùm hoa phát triển tốt, tăng khả năng Ä‘áºu quả và thúc đẩy cà nh Hè phát triển. Lần bón nà y chỉ sá» dụng 10-20% lượng phân đạm.
+ Lần 4: Bón và o cuối tháng 6, đầu tháng 7 nhằm bổ sung dinh dưỡng cho quả phát triển. Ở lần bón nà y, sỠdụng toà n bộ lượng phân đạm và phân kali còn lại (20% lượng phân đạm + 40% lượng phân kali).
Lượng phân bón cho nhãn theo tuổi cây ở thá»i kỳ mang quả
(Ãp dụng cho vÆ°á»n nhãn cho năng suất quả trung bình)
Loại phân
Lượng phân bón theo tuổi cây (kg/cây/năm)
Cây 4-6 năm tuổi
7-10 năm tuổi
Trên 10 năm tuổi
Phân chuồng
30-50
50-70
70-100
Phân urê
0,3-0,5
0,8-1,0
1,2-1,5
Phân supe lân
0,7-1,0
1,5-1,7
2,0-3,0
Phân clorua kali
0,5-0,7
1,0-1,2
1,2-2,0
- Cách bón:
+ Bón phân hữu cÆ¡: Äà o rãnh xung quanh cây theo hình chiếu của tán vá»›i bá» mặt rãnh rá»™ng 30-40 cm, sâu 30-35 cm, rải phân, lấp đất và tÆ°á»›i nÆ°á»›c giữ ẩm. Ở lần bón sau khi thu hoạch quả, có thể trá»™n Ä‘á»u các loại phân vô cÆ¡ và bón kết hợp cùng vá»›i phân chuồng.
+ Bón phân vô cÆ¡: Khi đất ẩm chỉ cần rải Ä‘á»u phân trên mặt đất theo hình chiếu của tán, sau đó tÆ°á»›i nÆ°á»›c để hòa tan phân. Khi trá»i khô hạn cần hòa tan phân trong nÆ°á»›c để tÆ°á»›i hoặc rải Ä‘á»u phân theo hình chiếu của tán, xá»›i nhẹ đất và tÆ°á»›i nÆ°á»›c.
- Bón phân qua lá: Äể bổ sung dinh dưỡng kịp thá»i cho cây có thể dùng hình thức bón phân qua lá. Ngoà i sá» dụng Urê 0,2% và Kalihydrophotphat (KH2PO4) 0,2-0,3%, có thể bổ sung các nguyên tố vi lượng nhÆ° Bo, Zn bằng phun các dung dịch axit Boric, dung dịch Sunphat kẽm 0,1%. Thá»i gian phun tốt nhất là trÆ°á»›c khi hoa nở để là m tăng tá»· lệ Ä‘áºu và sau khi Ä‘áºu quả là m hạn chế rụng quả non.
9. Phòng trừ sâu bệnh:
- Bá» xÃt: Ngắt các ổ trứng trên lá, diệt bá» xÃt khi cây có quả non, Phun Basudin 0,2% hoặc Diazinnon 0,04%; Dipterex 0,015-0,1%, Trebon 0,15-0,2% (Phun 2 đợt liá»n nhau cách nhau má»™t tuần và o khoảng cuối tháng 4).
- Sâu tiện thân nhãn: Phải dùng dao nhá»n khoét lá»— sâu có thể dùng gai mây hoặc sợi dây thép ngoáy và o trong lá»— kéo sâu ra hoặc bÆ¡m Politrin hay Sumicidin (0,2%) và o trong lá»— sâu, dùng nÆ°á»›c vôi đặc quét lên thân cây không cho sâu trưởng thà nh đẻ trứng.
- Rệp sáp: Khi thấy rệp xuất hiện nên dùng Sherpa; Trebon hoặc Actara phun Ä‘á»u lên tán chủ yếu và o các chùm hoa, quả.
- Dơi: Bó các chùm nhãn trong giấy cứng, bao cói, mo cau, túi PE để bảo vệ quả.
- Rầy hại hoa: Dipterex 0,2% và Trebon 10 ND 0,15 - 0,2%.
- Dòi đục cà nh hoa: Phun bằng Monitor 0,2%, Trebon 0,15%.
- Bệnh sương mai (mốc sương): Phun Bordeau 1% hoặc Ridomil - MZ 0,2%, Anvil 0,2%, Score 0,1%, hoặc hỗn hợp Ridomil - MZ 0,2% + Anvil 0,2%. Phun 2 lần (lần 1: khi cây ra giò; lần 2: khi giò hoa nở 5-7 ngà y).
- Bệnh và ng lá chết đứng do các nguyên nhân: Do nấm hại rá»…; Do trồng quá sâu; Do mất cân bằng dinh dưỡng vì bón quá nhiá»u đạm. Cần phải bón cân đối đạm, lân, kali.
+ Xỉ than. Nếu trồng sâu cần cà o bá»›i đất ra. Nếu do nấm thì dùng BenlatC hoặc Rizocid lượng dùng 8-10 lÃt thuốc đã pha tÆ°á»›i và o gốc cây.
10. Thu hoạch:
Khi vá» quả chuyển từ mà u nâu hÆ¡i xanh sang mà u nâu sáng, vá» quả hÆ¡i sù sì hÆ¡i dà y chuyển sang má»ng và nhẵn, bóc quả xem thấy hạt có mà u nâu Ä‘en (trừ giống có hạt mà u Ä‘á») thì có thể thu hoạch. Nên thu hoạch quả và o ngà y trá»i tạnh ráo, và o buổi sáng và buổi chiá»u, tránh thu hoạch và o đúng giữa trÆ°a khi trá»i quá nóng. Không cắt trụi hết cà nh lá của cây vì có thể ảnh hưởng đến khả năng nảy lá»™c vụ sau. Äối vá»›i những cây nhãn có tình trạng sinh trưởng khá»e hoặc đối vá»›i những giống chÃn sá»›m, cắt chùm quả có kèm theo má»™t Ä‘oạn cà nh quả chá»— có lá má»c sÃt nhau. Äối vá»›i những cây nhãn có tình trạng sinh trưởng yếu hoặc đối vá»›i những giống chÃn muá»™n, cắt chùm quả không kèm theo lá của cà nh quả. Khi thu hoạch quả, nên có thang và sá» dụng kéo cắt chùm quả để tránh gãy cà nh
|